Εκτοτε, λίγα άλλαξαν. Σε κάποια κέντρα φιλοξενίας της ενδοχώρας οι σκηνές σταδιακά αντικαταστάθηκαν με κοντέινερ –όπως στη Μαλακάσα πριν από δύο εβδομάδες–, ενώ μικρές ομάδες των πιο ευάλωτων πληθυσμών μεταφέρθηκαν σε ξενοδοχεία μέχρι να υποχωρήσει το κρύο του χειμώνα. Στην πλειονότητά τους, όμως, οι πρόσφυγες της ηπειρωτικής Ελλάδας παραμένουν εγκλωβισμένοι στην αδράνεια της καθημερινότητας και στην αβεβαιότητα για το μέλλον τους. Συνθήκες που είτε προκαλούν σε ορισμένους είτε επιτείνουν σε άλλους αγχώδεις διαταραχές, συμπτώματα κατάθλιψης και ψυχικό τραύμα.
«Παράγουμε παθολογία, προκαλούμε παθολογία», λέει στην «Κ» ο ψυχολόγος Νίκος Γκιωνάκης αναφερόμενος στις συνθήκες διαβίωσης αυτών των ανθρώπων. Ως επιστημονικά υπεύθυνος του Κέντρου Ημέρας Βαβέλ, οργάνωσης για την ψυχική υγεία των μεταναστών, συμμετέχει τα τελευταία χρόνια σε εκπαιδεύσεις αστυνομικών, λιμενικών, αλλά και εργαζομένων ΜΚΟ που καλούνται να ασχοληθούν με το προσφυγικό ζήτημα.
Οπως τονίζει, όμως, ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει από την πολιτεία οργανωμένο σχέδιο παρακολούθησης και όσες παρεμβάσεις γίνονται είναι αποσπασματικές. Η εικόνα δεν είναι ενιαία σε όλα τα κέντρα φιλοξενίας, καθώς οι παροχές και οι ανάγκες, ακόμη και η σύνθεση του πληθυσμού, δεν είναι ίδιες σε όλα. Το θέμα των επιπτώσεων, όμως, στην ψυχική υγεία των εγκλωβισμένων παραμένει για πολλούς αθέατο.
Τα στοιχεία
Ενδεικτικά, από στοιχεία που συγκέντρωσε η «Κ», σε τρία κέντρα φιλοξενίας της Ηπείρου σε πληθυσμό περίπου 900 ανθρώπων οι 68 λαμβάνουν σήμερα ψυχολογική υποστήριξη από εξειδικευμένο προσωπικό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Από αυτούς οι 18 έχουν παραπεμφθεί και σε ψυχίατρο για φαρμακευτική αγωγή. Σε έκτακτες περιπτώσεις, κυρίως οι δομές που βρίσκονται κοντά ή εντός της Αττικής παραπέμπουν πρόσφυγες στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθηνών. Από τον Ιούνιο μέχρι σήμερα στο τμήμα επειγόντων περιστατικών του ΨΝΑ έχουν εξεταστεί 20 ασθενείς, εκ των οποίων για τους τέσσερις έγινε εισαγωγή στο νοσοκομείο. Οι περισσότερες παραπομπές έγιναν από το hotspot του Ελληνικού (4) και του Σκαραμαγκά (4).
Την ίδια περίοδο η ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Χριστίνα Σιδέρη υποδέχεται σε υποστηρικτικές συνεδρίες ανθρώπους που διαμένουν στη δομή της Μαλακάσας. Ορισμένοι εμφανίζουν καταθλιπτικά συμπτώματα: είτε ξυπνούν πολύ νωρίς ή δυσκολεύονται να μείνουν ξύπνιοι, κλαίνε συχνά, έχουν εκδηλώσεις έντονου άγχους. Πιο εκτεθειμένα στο στρες είναι τα παιδιά των προσφύγων που σε κάποιες περιπτώσεις εμφανίζουν επιθετικές τάσεις απέναντι σε συνομηλίκους τους, αγχώδη προσκόλληση στον ένα γονέα, ή και νυχτερινή ενούρηση.
Στους 474 πρόσφυγες και μετανάστες που δέχτηκαν φέτος ψυχολογική υποστήριξη από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα σε κέντρα της Βόρειας Ελλάδας και της Λέσβου το 22,31% εμφάνιζε συμπτώματα κατάθλιψης.
«Οι περισσότεροι άνθρωποι που βλέπω είναι γονείς. Νιώθουν ότι έχουν τεράστια ευθύνη απέναντι στα παιδιά τους. Μία μητέρα μου είπε: ‘‘Τα έχω φυλακίσει εδώ και χάνουν μέρες από τη ζωή τους’’», λέει στην «Κ» η κ. Σιδέρη. «Αυτό που βιώνουν είναι απόλυτα αναμενόμενη αντίδραση βάσει των συνθηκών διαβίωσης. Αν είχαν προοπτική στη ζωή τους, θα μπορούσαν να οργανωθούν. Αυτό που φοβούνται, όμως, περισσότερο είναι ότι αυτή η παύση θα είναι για πάντα».
Αίσθημα εγκλωβισμού
Στη Μαλακάσα ο πληθυσμός είναι σχεδόν αμιγώς από το Αφγανιστάν. Η μη υπαγωγή αυτής της εθνικότητας στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης σε άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε. αυξάνει την ανησυχία και το αίσθημα εγκλωβισμού. «Οταν δεν έχεις δύναμη πάνω στην ίδια σου τη ζωή και δεν έχεις να κάνεις κάτι για να περάσεις την ημέρα σου, μένει πολύς χρόνος για να σκεφτείς τραγικά περιστατικά και να απελπιστείς. Ειδικά οι Αφγανοί αισθάνονται τελείως παρατημένοι», λέει ο Clement Perrin, υπεύθυνος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για τις δομές σε Μαλακάσα, Ελαιώνα, Ηπειρο και Σάμο.
Ο συνάδελφός του Loic Jaeger έχει εργαστεί στο παρελθόν στη Συρία και στην Ουκρανία σε αποστολές οι οποίες παρείχαν ψυχολογική υποστήριξη. «Είναι ανεπίτρεπτο να βοηθάμε στην Ελλάδα αυτούς τους ανθρώπους να ξεπεράσουν το τραύμα που προκαλείται από τις συνθήκες διαβίωσης και όχι το τραύμα που τους είχε προκληθεί από τον πόλεμο», λέει. Μια γυναίκα στη Μαλακάσα που παρακολουθείται σήμερα σε σταθερή βάση και από ψυχίατρο εμφανίζει αυτοκτονικό ιδεασμό. Σκέψεις θανάτου έχουν κάνει κατά καιρούς και άλλοι πρόσφυγες.
Η ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Δανάη Βάγια είχε συναντήσει μία γυναίκα με έντονο μετατραυματικό στρες (PTSD). Ο άντρας της είχε μείνει στη Συρία και αυτή βρισκόταν πλέον σε δομή της Αττικής μαζί με τα έξι παιδιά της, ενώ άλλο ανήλικο παιδί της είχε καταφέρει να φτάσει στη Γερμανία. Η γυναίκα είχε έντονες φοβίες και απόσυρση. Εμενε τις περισσότερες ώρες της ημέρας στο κρεβάτι της, έκλαιγε συνεχώς και αισθανόταν μια διαρκή απειλή.
«Ηρθαν έχοντας στο μυαλό τους ότι η Ελλάδα είναι μια σύντομη στάση και πλέον έχει συσσωρευτεί όλη αυτή η ψυχική κούραση από την αναμονή», λέει η κ. Βάγια. «Είναι χρόνιο το τραύμα αυτών των ανθρώπων και χρειάζονται πολύ ασφαλείς συνθήκες για να αρχίσει να επουλώνεται».
«Παράγουμε παθολογία, προκαλούμε παθολογία», λέει στην «Κ» ο ψυχολόγος Νίκος Γκιωνάκης αναφερόμενος στις συνθήκες διαβίωσης αυτών των ανθρώπων. Ως επιστημονικά υπεύθυνος του Κέντρου Ημέρας Βαβέλ, οργάνωσης για την ψυχική υγεία των μεταναστών, συμμετέχει τα τελευταία χρόνια σε εκπαιδεύσεις αστυνομικών, λιμενικών, αλλά και εργαζομένων ΜΚΟ που καλούνται να ασχοληθούν με το προσφυγικό ζήτημα.
Οπως τονίζει, όμως, ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει από την πολιτεία οργανωμένο σχέδιο παρακολούθησης και όσες παρεμβάσεις γίνονται είναι αποσπασματικές. Η εικόνα δεν είναι ενιαία σε όλα τα κέντρα φιλοξενίας, καθώς οι παροχές και οι ανάγκες, ακόμη και η σύνθεση του πληθυσμού, δεν είναι ίδιες σε όλα. Το θέμα των επιπτώσεων, όμως, στην ψυχική υγεία των εγκλωβισμένων παραμένει για πολλούς αθέατο.
Τα στοιχεία
Ενδεικτικά, από στοιχεία που συγκέντρωσε η «Κ», σε τρία κέντρα φιλοξενίας της Ηπείρου σε πληθυσμό περίπου 900 ανθρώπων οι 68 λαμβάνουν σήμερα ψυχολογική υποστήριξη από εξειδικευμένο προσωπικό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Από αυτούς οι 18 έχουν παραπεμφθεί και σε ψυχίατρο για φαρμακευτική αγωγή. Σε έκτακτες περιπτώσεις, κυρίως οι δομές που βρίσκονται κοντά ή εντός της Αττικής παραπέμπουν πρόσφυγες στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθηνών. Από τον Ιούνιο μέχρι σήμερα στο τμήμα επειγόντων περιστατικών του ΨΝΑ έχουν εξεταστεί 20 ασθενείς, εκ των οποίων για τους τέσσερις έγινε εισαγωγή στο νοσοκομείο. Οι περισσότερες παραπομπές έγιναν από το hotspot του Ελληνικού (4) και του Σκαραμαγκά (4).
Την ίδια περίοδο η ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Χριστίνα Σιδέρη υποδέχεται σε υποστηρικτικές συνεδρίες ανθρώπους που διαμένουν στη δομή της Μαλακάσας. Ορισμένοι εμφανίζουν καταθλιπτικά συμπτώματα: είτε ξυπνούν πολύ νωρίς ή δυσκολεύονται να μείνουν ξύπνιοι, κλαίνε συχνά, έχουν εκδηλώσεις έντονου άγχους. Πιο εκτεθειμένα στο στρες είναι τα παιδιά των προσφύγων που σε κάποιες περιπτώσεις εμφανίζουν επιθετικές τάσεις απέναντι σε συνομηλίκους τους, αγχώδη προσκόλληση στον ένα γονέα, ή και νυχτερινή ενούρηση.
Στους 474 πρόσφυγες και μετανάστες που δέχτηκαν φέτος ψυχολογική υποστήριξη από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα σε κέντρα της Βόρειας Ελλάδας και της Λέσβου το 22,31% εμφάνιζε συμπτώματα κατάθλιψης.
«Οι περισσότεροι άνθρωποι που βλέπω είναι γονείς. Νιώθουν ότι έχουν τεράστια ευθύνη απέναντι στα παιδιά τους. Μία μητέρα μου είπε: ‘‘Τα έχω φυλακίσει εδώ και χάνουν μέρες από τη ζωή τους’’», λέει στην «Κ» η κ. Σιδέρη. «Αυτό που βιώνουν είναι απόλυτα αναμενόμενη αντίδραση βάσει των συνθηκών διαβίωσης. Αν είχαν προοπτική στη ζωή τους, θα μπορούσαν να οργανωθούν. Αυτό που φοβούνται, όμως, περισσότερο είναι ότι αυτή η παύση θα είναι για πάντα».
Αίσθημα εγκλωβισμού
Στη Μαλακάσα ο πληθυσμός είναι σχεδόν αμιγώς από το Αφγανιστάν. Η μη υπαγωγή αυτής της εθνικότητας στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης σε άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε. αυξάνει την ανησυχία και το αίσθημα εγκλωβισμού. «Οταν δεν έχεις δύναμη πάνω στην ίδια σου τη ζωή και δεν έχεις να κάνεις κάτι για να περάσεις την ημέρα σου, μένει πολύς χρόνος για να σκεφτείς τραγικά περιστατικά και να απελπιστείς. Ειδικά οι Αφγανοί αισθάνονται τελείως παρατημένοι», λέει ο Clement Perrin, υπεύθυνος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για τις δομές σε Μαλακάσα, Ελαιώνα, Ηπειρο και Σάμο.
Ο συνάδελφός του Loic Jaeger έχει εργαστεί στο παρελθόν στη Συρία και στην Ουκρανία σε αποστολές οι οποίες παρείχαν ψυχολογική υποστήριξη. «Είναι ανεπίτρεπτο να βοηθάμε στην Ελλάδα αυτούς τους ανθρώπους να ξεπεράσουν το τραύμα που προκαλείται από τις συνθήκες διαβίωσης και όχι το τραύμα που τους είχε προκληθεί από τον πόλεμο», λέει. Μια γυναίκα στη Μαλακάσα που παρακολουθείται σήμερα σε σταθερή βάση και από ψυχίατρο εμφανίζει αυτοκτονικό ιδεασμό. Σκέψεις θανάτου έχουν κάνει κατά καιρούς και άλλοι πρόσφυγες.
Η ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Δανάη Βάγια είχε συναντήσει μία γυναίκα με έντονο μετατραυματικό στρες (PTSD). Ο άντρας της είχε μείνει στη Συρία και αυτή βρισκόταν πλέον σε δομή της Αττικής μαζί με τα έξι παιδιά της, ενώ άλλο ανήλικο παιδί της είχε καταφέρει να φτάσει στη Γερμανία. Η γυναίκα είχε έντονες φοβίες και απόσυρση. Εμενε τις περισσότερες ώρες της ημέρας στο κρεβάτι της, έκλαιγε συνεχώς και αισθανόταν μια διαρκή απειλή.
«Ηρθαν έχοντας στο μυαλό τους ότι η Ελλάδα είναι μια σύντομη στάση και πλέον έχει συσσωρευτεί όλη αυτή η ψυχική κούραση από την αναμονή», λέει η κ. Βάγια. «Είναι χρόνιο το τραύμα αυτών των ανθρώπων και χρειάζονται πολύ ασφαλείς συνθήκες για να αρχίσει να επουλώνεται».
Καθημερινή
